Źródło: inTARnet.pl

  Polski Edison   -   02/4/2006

Postać tego wybitnego, polskiego wynalazcy jest dziś zupełnie zapomniana. Tymczasem zmarły przed 80-ciu laty tarnowianin Jan Szczepanik jest autorem wielu rewolucyjnych wynalazków – m.in. kamizelki kuloodpornej, fotografii barwnej i… telewizji. „Polskiego Edisona” przypomina wystawa przygotowana przez Miejską Bibliotekę Publiczną – jej otwarciu towarzyszyć będzie wykład mgr Urszuli Szuster.

Ogloszenie

Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 r w Rudnikach koło Mościsk, w ubogiej, wiejskiej rodzinie. Wcześnie osierocony, wychowywany był przez ciotkę. Dzieciństwo spędził w Krośnie, od wczesnych lat wykazując uzdolnienia matematyczno – fizyczne i talent do majsterkowania. Po ukończeniu gimnazjum w Jaśle, kontynuował naukę w seminarium nauczycielskim w Krakowie, by podjąć pracę jako nauczyciel ludowy w rodzinnych stronach. Stały kontakt z ubogimi tkaczami posługującymi się prymitywnymi krosnami, zaowocował w późniejszych latach szeregiem wynalazków z dziedziny automatyzacji produkcji tkanin – duże zainteresowanie na całym świecie wzbudziła m.in. metoda elektro-fotograficzno-optyczna w powstawaniu tkaniny gobelinowej. Wsparty przez galicyjskiego finansistę, Szczepanik opatentował w Niemczech i Anglii w 1896 roku metodę, dzięki której można było skopiować dowolny wzór, a następnie utkać gobelin w ciągu pół godziny; dotychczas praca ta trwała kilka tygodni. Niestety zarówno ten, jak i następne wynalazki nie przyniosły „polskiemu Edisonowi” oczekiwanych zysków. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż jeden z egzemplarzy największych gobelinów utkanych przez Szczepanika, wykonanych według rysunku malarza Henryka Rauchingera ku czci cesarza Austro – Węgier Franciszka Józefa w 50-lecie panowania, znajduje się w tarnowskim Muzeum – po śmierci wynalazcy jego żona Wanda złożyła go w darze Miejskiej Radzie Narodowej. Ciekawostką jest również fakt, iż przebywając przez wiele lat w Wiedniu i obracając się w kręgach tamtejszej bohemy, Jan Szczepanik zaprzyjaźnił się z Markiem Twainem, który poświęcił mu dwie swoje nowelki.

Kolejne lata pracy przyniosły odkrycia w dziedzinie fotografii barwnej – Szczepanik wynalazł barwoczuły papier fotograficzny, produkowany od 1905 roku oraz udoskonalił przyrząd do pomiaru intensywności barw. Z jego dorobku skorzystały później firmy Kodak (1928) i Agfa (1932). Następne odkrycia dotyczyły kinematografii – „polski Edison” wynalazł… telewizję – pierwszy aparat do „reprodukowania obrazów na odległość za pośrednictwem elektryczności” zgłosił on do urzędu patentowego już w 1897 roku. Urządzenie nazwane „teletroskop” miało przenosić obraz w barwach naturalnych, w przyszłości wraz z towarzyszącym mu dźwiękiem. Pierwszy próbny film naukowy zrealizowano podczas operacji chirurgicznej w szpitalu w Langsbeck – Virchov. Efekt pokazu był porażający – widzowie mdleli podczas seansu.

Wszechstronność zainteresowań Jana Szczepanika przyniosła kilka innych wynalazków w różnych dziedzinach, od samoczynnego regulatora ciągu kominowego w paleniskach kotłowych, przez projekt „elektrycznego karabinu”, „telegrafu bez drutu” aż po… jedwabny pancerz kulochronny (1901) – protoplastę obecnych kamizelek kuloodpornych. Pancerz ten przyniósł wynalazcy światowy rozgłos, obronił bowiem przed zamachem króla hiszpańskiego Alfonsa XIII. W kolejnych latach produkowany był jako praktyczna ochrona przeciw kulom rewolwerowym i sztyletom – parawany z tkaniny z podkładem cienkiej blachy stalowej odbijały 8mm kule z karabinów przebijających 12mm stalową blachę z odległości 100 metrów. Wynalazkiem tym zainteresował się również car rosyjski Mikołaj II, który odznaczył wynalazcę orderem Św. Anny – Szczepanik jednak, kierowany uczuciem patriotyzmu, odmówił przyjęcia orderu.

Jan Szczepanik znaczną część swojego życia spędził w Tarnowie oraz w Wiedniu i Dreźnie, gdzie znajdowały się jego pracownie. Przez całe życie musiał borykać się z większymi lub mniejszymi trudnościami finansowymi. Zmarł przedwcześnie, w pełni sił twórczych, 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie. Postać wybitnego polskiego wynalazcy, w 80-tą rocznicę śmierci i zarazem w „Roku Szczepanika” przypomina przygotowana przez Miejską Bibliotekę Publiczną wystawa tekstowo - fotograficzna „Jan Szczepanik 13.06.1872 – 18.04.1926.” Otwarciu wystawy towarzyszyć będzie wykład tematyczny mgr Urszuli Szuster.

MBP – Czytelnia Naukowa, ul. Krakowska, 5 kwietnia godzina 12:00.

MP

MySQL Error : Connection Error
Error Number: 0 
Date        : Thu, April 25, 2024 17:12:07
IP          : 18.117.142.128
Browser     : Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Referer     : 
PHP Version : 4.4.9
OS          : Linux
Server      : Apache
Server Name : www.intarnet.pl
Script Name : /www1.atlas.okay.pl/index_full.html