Źródło: inTARnet.pl

  Patriotyczna lekcja „Na etapie"   -   08/3/2008

Teatr Nie Teraz wznowił (w nowej, młodej obsadzie) spektakl "Na etapie", przywołujący historię bohaterskiej sanitariuszki AK Danusi Siedzikówny „Inki" i przypominający zapomniane pieśni patriotyczne w ich oryginalnym zapisie. Zastanawiam się jednak, czy słowo "spektakl" najlepiej pasuje do tego, co zobaczyłam w piątek na scenie TNT w Mościcach. Zdecydowanie lepiej pasowałoby tu chyba określenie "lekcja".

Ogloszenie

>

Przedstawienie jest świadomie wyciszone i jakby nieefektowne. Rozgrywa się w półmroku niewielkiej, ponurej, przypominającej piwnicę sali. Widzowie siedzą po obu stronach scenicznej przestrzeni, jakby podglądali bohaterów. Trudno pozbyć się wrażenia klaustrofobii. Oglądamy etapy życia siedemnastoletniej Danusi Siedzikówny (udany debiut sceniczny Magdalena Zbylut).
Między patriotycznymi i religijnymi pieśniami, które - chyba jednak nazbyt często - śpiewa cała trójka aktorów (oprócz Zbylut, kolejny debiutant - Krzysztof Kołtunowicz i Szymon Seremet), dowiadujemy się, że jej ojca wywieziono na Sybir, matkę rozstrzelało Gestapo, a siostrę umieszczono w domu dziecka. Dziewczyna, mimo młodego wieku została zaprzysiężona jako żołnierz Armii Krajowej ośrodka Hajnówka-Białowieża, a wstępując w szeregi podziemnego wojska przyjęła pseudonim „Inka". Początkowo pełniła funkcję łączniczki na terenie swojego macierzystego ośrodka, a po ukończeniu odpowiednich kursów - rolę sanitariuszki. W sierpniu 1946 roku została aresztowana i zamordowana w gdańskim więzieniu przez komunistycznych oprawców.

Bardzo podoba mi się inicjatywa Teatru Nie Teraz i doceniam fakt, że działa w Tarnowie niezależna scena teatralna, dająca młodym i utalentowanym ludziom możliwość obycia się z pracą na scenie i w ogóle z materią teatru, z którą trudno już spotkać się na "oficjalnych" scenach. Niemniej sztuka „Na etapie" Tomasza A. Żaka nie należy do udanych. Za bardzo trąci myszką i staroświecką łopatologią - jest po prostu demonstracyjnie niedzisiejsza w sposobie opowiadania, czy raczej dopowiadania wszystkiego do końca. W ten sposób się już dzisiaj nie prowadzi narracji ani w kinie, ani tym bardziej w teatrze. Sztuka Żaka obsuwa się w poczciwe oczywistości, w refleksje przewidywalne na całe minuty naprzód. Owszem, niegłupie, ale cóż z tego, skoro pozostawiające wyobraźnię widza w totalnym marazmie. Ten kompletny brak zaufania do wyobraźni odbiorcy wywołuje pewną zapyziałość, tym bardziej irytującą, że niewiele trzeba tu dmuchnięć, żeby cały ten zakurzony romantyczny sztafaż rozwiać jak dym.
„Honor, Ojczyzna i Bóg - tak jak to wypisywano na sztandarach - to wszystko stworzyło nasz spektakl" - pisze Żak w programie spektaklu. Zdumiewająca jest ta niezwykła żywotność romantycznej symboliki, jakby o polskiej historii nie dało się opowiadać innym językiem. Już sam tytuł sztuki - „Na etapie" - jasno odwołuje się do martyrologicznych obrazów młodopolskiego artysty Jacka Malczewskiego, przedstawiających zesłańców na Sybir. Nie ma tu nawet postaci z krwi i kości. Tu są wyłącznie chodzące personifikacje tej, czy innej Sprawy. Takie seanse bogoojczyźnianego patosu można wystawiać w szkołach, a nie na scenie poważnego teatru. Choć przypuszczam, że i w szkołach przedstawienie nie wzbudziłoby większego zainteresowania, bo uczniowie odebraliby je jako nudną ramotę. Zbyt duża ilość pieśni (w spektaklu wykorzystano XIX-wieczne polskie pieśni patriotyczne i religijne, m. in. „Ojcze nasz Polaka", „Pochód na Sybir", „Ktoby ojców wzgardził wiarą", a także wiersze „Raport z oblężonego miasta" Herberta, „Piosenka o porcelanie" Miłosza, czy „Dzieło do rąk" Baczyńskiego) sprawia, że spektakl z historii o losach „Inki" szybko zamienia się w nieco nużący festiwal pieśni patriotycznych.
Poza tym patriotyzm to uczucie, którego nie można uczyć, a już na pewno nie w tak żenujący sposób. Nachalne lansowanie patriotyzmu zamiast pociągać, zniechęca. Przecież patriotyzm, czyli poczucie więzi człowieka z terytorium, odpowiedzialność za wspólnotę odczuwa niemal każdy, bo człowiek niejako gatunkowo odczuwa potrzebę utożsamienia się ze wspólnotą. To uczucie jest starsze nie tylko od narodu, ale nawet od samej definicji patriotyzmu. Już plemiona barbarzyńskie przejawiały bardzo silną więź etniczną, opartą nie na biologicznym pokrewieństwie, ale właśnie na symbolicznym związku krwi między współplemieńcami. I ta więź trwa do dziś. Po co więc drażnić nachalnym patriotyzmem, irytować narodowością do szpiku kości? Epatowanie patriotyzmem, który szafuje symbolami, każe zachwycać się czynami polskiego żołnierza, wzruszać patetycznymi pieśniami i płakać nad bohaterami, tak naprawdę zabija w nas dumę, że jesteśmy patriotami z własnej woli. I o tym najwyraźniej zapomniał autor przedstawienia, który zamiast artyzmu pokazał lekcję … Zabrakło tylko klasy.

Piątkowy spektakl „Na etapie" zgromadził około 30 odbiorców, co dodatkowo pogłębiało - poniekąd chyba zamierzony - efekt kameralności, a nawet swoistej undergroundowości teatru. Pomimo niezbyt udanej sztuki, warto docenić ideę Teatru Nie Teraz, który sam w sobie jest mądrą inwestycją w nowe twarze aktorskie (tym razem zaskakująco dobrzy debiutanci - Zbylut i Kołtunowicz !), w nowe miejsca prezentacji spektakli, w niespotykaną gdzie indziej ekspresję i oryginalną estetykę teatralną. Nie przypadkiem tzw. Tarnówek - czwartkowy i piątkowy spektakl w Mościcach solidarnie (po raz kolejny) zbojkotował, wybierając zapewne snobistyczną sztukę na deskach Solskiego. A Teatr Nie Teraz? Na razie robi w murze tarnowskiej konserwy kolejne, małe szparki, ale zanosi się na to, że będą one konsekwentnie poszerzane.
Agnieszka Setlik

MySQL Error : Connection Error
Error Number: 0 
Date        : Fri, April 26, 2024 13:31:25
IP          : 3.145.119.199
Browser     : Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Referer     : 
PHP Version : 4.4.9
OS          : Linux
Server      : Apache
Server Name : www.intarnet.pl
Script Name : /www1.atlas.okay.pl/index_full.html